2020: Het jaar van nieuwe regels en digitaal centralebankgeld

Reguleren of niet reguleren?

Begin dit jaar schreven we een serie over de zwakke plekken van bitcoin. Eén van die artikelen ging over regulering, misschien wel het meest controversiële onderwerp in de Bitcoin-gemeenschap. Geworteld in cypherpunk, libertarisme en de Oostenrijkse school strijdt men voor privacy en soevereiniteit van het individu, idealen waar de gemiddelde Nederlander prima in mee kan gaan.

Spannender wordt het als een stevig wantrouwen van (centraal geleide) instituties de volgende in het rijtje blijkt te zijn. Bitcoin heeft geen baas en geen politieke voorkeur. Men ziet een “scheiding van geld en staat” als uitkomst van de Bitcoin Reformatie.

Maar misschien is regulering - als een Troyaans paard - noodzakelijk om bitcoin op tijd de omvang te geven die nodig is om te blijven bestaan. Of, zoals we schreven, loopt de route naar hyperbitcoinization, waarbij Bitcoin het primaire wereldwijde geldsysteem wordt, de droom van de preciezen, misschien over het terrein van de rekkelijken?

We noemden toen vijf gebieden waarop meer geregeld zou kunnen worden:

Duidelijke classificatie. In de VS is het voorstel ingediend om onderscheid te maken tussen crypto-currency, crypto-commodity en crypto-security. Per klasse wordt een toezichthouder aangewezen, en concrete wetgeving vastgesteld. Veel ruimte voor geld, streng optreden tegen ICO-meuk en scams.

Eigendom van crypto. Wanneer is een bitcoin van jou? Mag een rechter je eisen je private keys te geven, of je wallets doorzoeken om het redeem-script van een p2sh output te achterhalen? Het beschermen van bezit van cryptogeld is een vak apart. De Amerikaanse staat Wyoming heeft hiervoor vorig jaar wetgeving aangenomen.

Belastingen. Voor veel particulieren en bijna alle bedrijven is duidelijkheid over de betekenis van cryptogeld voor de belastingdienst een voorwaarde. En dan op alle aspecten, denk aan verwerven, bezitten, verhandelen, betalen en erven.

Aansluiting op fiat-geldsysteem. In elk geval de komende jaren zal fiatgeld in de meeste landen nog het primaire geld zijn. Salarissen worden erin uitgekeerd, en belasting erin betaald. Een soepele aansluiting van cryptogeld op het fiat-geldsysteem is erg waardevol.

Fractioneel bankieren. Een uitgebreid ecosysteem van gesloten, niet-transparante diensten rondom de Bitcoin-blockchain is onvermijdelijk. Denk aan brokers, exchanges, wallets, betalen en lenen. Een custodian mag niet stiekem meer bitcoins verkopen dan hij heeft (fractioneel bankieren, papieren bitcoins). Vrijwillige audits (proof of reserve) of verplichte audits scheppen duidelijkheid.

AMLD5 en registratie bij De Nederlandse Bank

In Nederland was de implementatie van de vijfde antiwitwasrichtlijn (AMLD5) zeker het belangrijkste onderwerp dit jaar op gebied van regelgeving.

Het verhaal daarvan was in 2019 al boosmakend toen Minister van Financiën Hoekstra de Tweede Kamer voor de gek hield en stiekem een vergunningsstelsel invoerde, terwijl eigenlijk een registratiestelsel was voorzien. Lees dit artikel voor meer details over de toch vrij schandalige voorgeschiedenis.

Begin 2020 was de beurt aan de Eerste Kamer om naar het wetsvoorstel te kijken. Een nieuwe kans om een onnodig duur en streng regime tegen te houden, en te voorkomen dat Nederland op grote achterstand komt te staan binnen Europa. Het leek hoopvol, er werden stevige vragen gesteld: 'Waarom gaan we verder dan de Europese richtlijn?' en 'Kunnen we openheid van zaken krijgen?'

Helaas wist Hoekstra ook de Eerste Kamer voor zich te winnen met een aantal vage toezeggingen. Mondeling werd toegezegd dat de toezichtskosten niet zo hoog zouden worden als werd geraamd, en ook zou het echt niet om een vergunningsstelsel gaan. De wet werd aangenomen. Vanaf 21 mei 2020 gelden de nieuwe regels, en cryptobedrijven kregen een half jaar de tijd om zich te registreren.

Op 21 november 2020 verliep de deadline. Elk bedrijf dat euro's omzet in crypto of andersom moet in het register van DNB staan, of anders... Ja, dat weten we nog niet. Het aanvraagproces blijkt moeizaam te verlopen. Onduidelijkheid over de eisen en lange wachttijd aan de kant van DNB. Intussen zijn pas 15 bedrijven geregistreerd en zitten er nog velen in het proces.

Het positieve van dit proces is dat het toezicht van DNB ook als een soort ‘keurmerk’ werkt, al mag dat van DNB absoluut niet zo gezien worden. Voor veel cryptobedrijven vereist het binnenslepen van de registratie vergaande professionalisering. In sommige gevallen was dat wellicht broodnodig, en in alle gevallen schept het bij consumenten en bedrijven extra vertrouwen. Mooi meegenomen, zo aan het begin van een nieuwe bull market!

Digitaal centralebankgeld

De centrale bank geeft contant geld uit: biljetten en munten. In Europa is dat de Europese Centrale Bank (de ECB) met Christine Lagarde als voorzitter. Op dit moment is er 30 miljard euro aan munten en 1400 miljard euro aan briefjes in omloop.

Bij commerciële banken (zoals Rabobank, ABN AMRO en ING) kun je een bankrekening openen. Het saldo daarop is een schuld van de bank aan jou en een vordering van jou op de bank. Gaat de bank failliet? Dan is je vordering weg. Daarom is er een depositogarantiestelsel, een verzekering voor de eerste 100.000 euro.

Digitaal centralebankgeld is ook digitaal, maar is geen ‘schuld van een bank’. Het wordt net als contant geld uitgegeven door de centrale bank. In een toespraak over de toekomst van geld noemde ECB-baas Lagarde onlangs de ‘digitale euro’.

We schreven in 2018 al uitgebreid over het idee van centrale banken om zelf digitaal geld uit te gaan geven, naast het fysieke contante geld. Maar het afgelopen jaar raakte het in een stroomversnelling (bijv. hier en hier). En check ook deze vergelijking door DNB tussen CBDC's en bitcoin.

In een bulletin noemde De Nederlandse Bank (DNB) twee redenen voor CBDC’s vanuit het perspectief van de centrale bank (of overheid):

• Als vervanging van contant geld dat steeds minder goed aansluit bij wensen van burgers en bedrijven.
• Als de centrale bank het niet doet, doen techbedrijven het, zoals bijvoorbeeld Facebook met Libra/Diem.

Andere minder expliciet genoemde redenen zijn:

• Als de eigen centrale bank het niet doet, doet de centrale bank van China het. En dan kunnen we het beter zelf doen.
• Met CBDC kun je makkelijker, ruimer en persoonlijker monetair beleid maken. Denk aan een rentetarief op maat.

Dat laatste is interessant. CBDC's lijken in veel dingen niet op bitcoin, maar in een paar wel. Zoals de mogelijkheid van ‘programmeerbaar geld’. De wensen van centrale banken (meer inflatie) en overheden (ruime en gerichte crisissteun) komen zo mooi bij elkaar.

In dit gesprek met Madelon verkennen we veel verder hoe dit eruit zou kunnen gaan zien.

🚨 De nieuwe #MadelonNavigeert met @bslagter van @lekkercryptisch over geld en de digitale toekomst van ons geld staat nu online. Mis hem niet. 👇🏻https://t.co/YnBT6xhSfl pic.twitter.com/whWhDPleOm

— Madelon Vos (@MadelonVos__) December 11, 2020

Wat, hoe en wanneer is nog onduidelijk. Maar in korte tijd zijn allerlei puzzelstukjes bespreekbaar geworden, zoals basisinkomen, MMT, monetaire hervormingen, kleinere rol voor de dollar. Check ook dit draadje van Peter over het Overton Window.

En bitcoin dan? Het lijkt erop dat die in elk geval op deze twee manieren bijdraagt. Ten eerste maakt bitcoin de geesten rijp voor CBDC's, en ten tweede levert bitcoin nuttige technologie, zoals cryptografie en smart contracts. Bitcoin mag voorlopig blijven en wordt (dus) steeds lastiger te verbieden.

Zie verder ook onderstaand Twitter-draadje voor nog iets meer gedachten hierover, en de mogelijkheid om 'm te retweeten en verder te verspreiden!

Digitaal centralebankgeld (CBDC). Vrijwel alle centrale banken in de wereld zijn ermee bezig.

Hoe verschilt het van een euro op je bankrekening? Wat kan de ECB met programmeerbaar geld? 👇

— Bert Slagter (@bslagter) December 12, 2020