Niet bitcoin, maar de dollar is al 45 jaar de grootste vervuiler

Wellicht ken je Ron Paul nog, in 2008 en 2012 presidentskandidaat voor de Amerikaanse Republikeinse Partij. Twee jaar voor zijn eerste poging, sprak hij het Congres toe met de volgende woorden:

The chaos that one day will ensue from our 35-year experiment with worldwide fiat money will require a return to money of real value. We will know that day is approaching when oil-producing countries demand gold, or its equivalent, for their oil rather than dollars or euros. The sooner the better.

Ron Paul zinspeelt hier over de ondergang van de Amerikaanse dollar, die in deze context petrodollar wordt genoemd. Om zo’n oliedollar te begrijpen, moeten we even teruggaan in de tijd. Naar 1944 om precies te zijn.

Van 1 tot 22 juli werd dat jaar de conferentie van Bretton Woods gehouden. Daar werd bepaald dat je te allen tijde 35 dollar kon converteren naar 1 ounce goud, zo’n 31 gram. De Verenigde Staten hadden toen een kleine 18.000 ton goud in de kluis liggen, goed voor meer dan 60 procent van de wereldwijde goudreserves. Het zijn die reserves die de basis leggen voor het gezag van de dollar. Omdat je ze op ieder moment kon omzetten naar een vaste hoeveelheid goud, was iedereen bereid om erin te handelen.

In de jaren zestig had de Verenigde Staten bovengemiddeld veel geld nodig, onder andere om de Vietnam-oorlog te financieren. Vanwege die geldcreatie verloren landen langzaam maar zeker vertrouwen in de positie van de dollar en begonnen hun overtollige dollars in te wisselen voor goud, waardoor de reserves van de VS in sneltreinvaart slonken.

We springen vooruit naar 1971. Toenmalig president Nixon maakte een einde aan de koppeling tussen goud en de dollar. Inwisselen was niet meer mogelijk en de wisselkoers werd losgelaten. Hoe hij het vertrouwen in en de status van de dollar herstelde? Dit is het punt waarop de petrodollar het leven zag.

De VS maakte een deal met de Saudi’s. De Amerikanen zouden de veiligheid van de koninklijke familie van Saoedi-Arabië garanderen, als zij bereid waren om de OPEC-landen ervan te overtuigen om hun olie te verkopen voor dollars. Daar bovenop zou het ‘Huis van Saoed’ wapens geleverd krijgen en zouden de olievelden militair beschermd worden door Amerikaanse troepen.

Zo gezegd, zo gedaan. De OPEC, een samenwerkingsverband van dertien landen die netto olie uitvoeren, verkocht het zwarte goud voor dollars en nadien werden deze weer gebruikt om te investeren in de VS. Een slim gespeeld spel, waarmee de dollar overgeheveld werd van een goud- naar een oliestandaard. Er ontstond een wereldwijde vraag naar dollars waardoor de Amerikanen hun macht konden behouden.

Macht. Dat is uiteindelijk waar dit verhaal om draait. Sinds 1974 is de olie- en gashandel de basis van de economische en militaire macht van de VS. Wil een regime olie in andere munteenheden verkopen? Dan beschouwt Washington dat als een aanval op de integriteit van de Verenigde Staten. In het uiterste scenario komt de desbetreffende regio dan in aanmerking voor een regime change.

“It gets into everything” – Herbert Block, 1979, LCCN

Inmiddels vertoont deze oliedeal serieuze barsten. Landen zoals Rusland, Iran en Qatar verkopen hun olie in andere valuta dan de dollar. Vooral de Chinese yuan is populair, die na ontvangst via de Shanghai Gold Exchange in goud omgezet kan worden. Hoe dan ook, de geest is uit de fles en de profetie van Ron Paul krijgt gestalte: de status van de petrodollar is aangetast.

Toch is het de VS tot dusver gelukt om de dollar overeind te houden als belangrijkste wereldmunt. Al meer dan 45 jaar ontleent de dollar zijn macht aan olie, gas, militair gezag en oorlog. Het is onmogelijk om de koolstofvoetafdruk van de dollar precies te kwantificeren, maar laten we eens inzoomen op één van de pilaren waarop de dollarmacht rust: het Amerikaanse leger.

Het Amerikaanse leger is ’s werelds grootste institutionele klant van olie. Deze krijgsmacht gebruikt jaarlijks meer dan 100 miljoen vaten olie voor zijn schepen en voer- en vliegtuigen. Alleen dit is op jaarbasis al goed voor de uitstoot van 59 miljoen ton CO₂, meer dan landen als Marokko, Zweden en Peru voor hun rekening nemen.

Dan hebben we het nog niet gehad over de (koolstof)kosten gerelateerd aan het globale banksysteem. De 3,5 miljoen pinautomaten en beveiligd vervoer van biljetten. De 600.000 bankkantoren die gebouwd, ingericht en verwarmd moeten worden voor de tientallen miljoenen bankmedewerkers die elke dag naar kantoor reizen. De productie van munten en biljetten, het delven van goud, de talloze instanties rondom de banken zoals centrale banken, toezichthouders, adviesbureau's en juristen die deels vervangen kunnen worden door algoritmen en software.

En wat te denken van de vertraging van de transitie naar duurzame energie door de afhankelijkheid tussen olie en de dollarhegemonie? De sterke olie-industrie die daardoor ontstond en een grote vinger in de politieke pap heeft gekregen? De energie die wordt verbruikt door de industrieën die de waarde van de dollar in stand moeten houden en de milieuverwoestende jacht op olie? Dat legers van andere landen groot moeten blijven, omdat de Amerikanen de positie van de oliedollar – koste wat kost – moeten verdedigen?

Bitcoin is een open en transparant geldnetwerk. Het energieverbruik ervan is relatief eenvoudig in te schatten, als afgeleide van de rekenkracht die aan het netwerk besteed wordt, op ieder moment van de dag opvraagbaar. Het is daarom makkelijk om bitcoin aan te wijzen als energieverslinder, maar het is de ultieme vorm van cherrypicking. Het geldsysteem dat het probeert te vervangen, is de échte klimaatvernietiger.

Waarom de pijlen dan toch op bitcoin worden gericht? De geschiedenis van de dollar is complex en onaantrekkelijk, de klimaatkosten van de instandhouding ervan zijn obscuur, en een toekomst waarin bitcoin door miljarden mensen als geld wordt gebruikt vereist te veel verbeeldingskracht. Jammer, want met bitcoin als reservemunt, ligt de macht bij niemand en iedereen tegelijk. Dat zou ons veel dichter bij het bereiken van het Parijs-akkoord brengen, dan als bitcoin morgen zou verdwijnen.

In de woorden van Ron Paul: “We will require a return to money of real value, the sooner the better.”