Live: Bitonic gaat de strijd aan met De Nederlandsche Bank

Sinds 21 mei 2020 zijn Nederlandse bitcoinbedrijven verplicht om klanten te identificeren, transacties te monitoren en ongebruikelijke transacties te melden. Om daar toezicht op te kunnen houden, moesten bedrijven in de sector zich registreren bij De Nederlandsche Bank (DNB). Die zogeheten registratieplicht werd voor de invoering ervan gepresenteerd als een eenvoudige procedure, maar blijkt in de praktijk nogal wat haken en ogen te kennen.

Ruim voordat de registratieplicht door minister Hoekstra van Financiën door de Tweede en Eerste Kamer was geloodst, waarschuwden vakjuristen al voor de onjuiste voorstelling van zaken die daar gegeven werd. ‘Onder de vlag van een registratieplicht wordt feitelijk een vergunningstelsel ingevoerd’, luidde de conclusie van advocaten Frank ’t Hart en Els Deerenberg. Per saldo is de sector opgescheept met een regime dat wel de hoge kosten en zware eisen kent van vergunningen, zonder de voordelen ervan. “Een vreemd systeem”, noemt Patrick van der Meijde van VBNL het in gesprek met het FD. “Volgens DNB vallen we niet onder financieel toezicht, maar we worden er wel voor aangeslagen.”

Bedrijven die actief wilden blijven op de Nederlandse markt, moesten hun registratie voor 21 november 2020 binnen hebben, uiterlijk een half jaar nadat de plicht aan de markt was opgelegd. Eind september, slechts twee maanden voor het eind van dit overgangsregime, bleek DNB nog een verrassing in petto te hebben voor de aspirant-registranten: een nieuwe en strenge eis aan de controle van de wallets.

In de sector staat de eis bekend als ‘whitelisting’ of ‘wallet-verificatie’. Dat houdt in dat aangetoond moet zijn dat de ontvanger van cryptovaluta ook de houder van de wallet is waar naartoe verzonden wordt, bijvoorbeeld door de klant een screenshot ervan te laten overhandigen. De eis kon op weinig begrip rekenen, omdat dit volgens de bitcoinbedrijven verder gaat dan de wet en feitelijk weinig toevoegt, maar wel inbreuk maakt op de klantvriendelijkheid van de diensten die ze leveren. Het leidde tot een brandbrief van de sector aan het adres van DNB met het verzoek om de eis in te trekken. De toezichthouder is daar niet op ingegaan.

Sterker, er was überhaupt geen gesprek over het verschil van inzicht mogelijk. “Wij hebben DNB gedurende het registratieproces herhaaldelijk geprobeerd te overtuigen van de onwettigheid en ineffectiviteit van de gestelde aanvullende technische eis”, vertelt Jouke Hofman, algemeen directeur van Bitonic. “Ze hebben jammer genoeg nooit inhoudelijk gereageerd op onze bezwaren en wilde de discussie ook niet loskoppelen van de registratie.”

Opmerkelijk hierbij is dat zelfs de FATF, als aanjager van de totstandkoming van anti-witwasregels, in een conceptdocument voor nieuwe aanbevelingen aangeeft nog geen goede manieren te kennen waarop invulling gegeven kan worden aan de opgelegde eis:

“To date, FATF is not aware of any technically proven means of identifying the person that manages or owns an unhosted wallet, precisely and accurately in all circumstances. Countries should be aware of this and also note that the results of the analysis using such tools should be considered as reference information only.”

Het lijkt er daarom op dat DNB ver op de troepen vooruitloopt, als ware Nederland een proeftuin voor de ontwikkeling van toezichtsgereedschappen. Het is dus niet zo gek dat de sector, met Bitonic als aanvoerder, graag van de rechter hoort hoe de vork in de steel zit. De aangespannen zaak heeft overigens niet als doel om onder de poortwachterfunctie uit te komen, maar enkel om vast te laten stellen of DNB buiten haar boekje is gegaan.

De zoektocht naar het antwoord op die vraag is een bezwaar- en beroepsprocedure die – als het tegenzit – vele maanden in beslag kan nemen. Je begrijpt: terwijl Bitonic wacht op de uitkomst van die zaak, wil het bedrijf ontlast worden van de volgens hen onwetmatig opgelegde whitelisting-plicht. Ook daarover moet een rechter beslissen en de zaak die tot dat oordeel leidt start op dinsdag 23 maart om 10 uur. Benieuwd hoe dat in zijn werk gaat? Je kan de procedure via deze livestream volgen. De uitspraak volgt op dinsdag 6 april, maar het laatste woord over deze eis is daarmee nog niet gezegd.