Bitcoin is here to stay: omarm het!

Op het moment dat ik dit schrijf, schommelt de prijs van bitcoin rond de 38.000 dollar. Alweer bijna dubbel zo hoog als het vorige record, eind 2017. De opmars eindigde drie jaar geleden iets onder de 20.000 dollar, waarna de koers flink instortte. Zo kwam een einde aan de hype waarin speculanten de bubbel week na week een beetje verder opbliezen.

Dit keer is het anders. Natuurlijk zijn er – net als op iedere markt – nog steeds speculanten die op bitcoin gokken. Een cruciaal verschil met 2017 is de betrokkenheid van professionele beleggers die en masse bitcoin inkopen en de prijs ervan opdrijven.

Het Amerikaanse bedrijf Grayscale, dat institutionele beleggers in bitcoin helpt beleggen, haalde alleen al in het vierde kwartaal van 2020 zo’n 3,3 miljard dollar op. Er zijn beursgenoteerde bedrijven, zoals MicroStrategy en Square, die bitcoin op hun balans zetten om zich tegen inflatie te beschermen. Big four-accountant Deloitte verwacht dat meer bedrijven volgen, en heeft daartoe een leidraad gepubliceerd. De infrastructuur voor de institutionals is sterk verbeterd, van aanschaf tot aan bewaring. Visa is daarin een kartrekker en heeft recent de eerste bank aangesloten. Vooraanstaande geldbeheerders en Wall Street-beleggers zijn gedraaid en zien in bitcoin een digitale concurrent voor goud, van JPMorgan en Citibank tot aan Ruffer en verzekeraar MassMutual.

Analyse van bitcoins onderliggende grootboek laat zien dat de transacties gemiddeld groter worden, wat deze trend bevestigt. Samen geven deze grote spelers een duidelijk signaal af: bitcoin heeft een interessante waardepropositie en is voldoende veilig en liquide voor grote en zelfs conservatieve spelers. Uit diezelfde analyse blijkt overigens ook dat onheus gebruik van bitcoin afneemt, tot slechts 0,34 procent van alle transacties in 2020.

Slechts een week nadat ik werd geïnstalleerd in de Tweede Kamer, in januari 2018, vond er een rondetafelgesprek plaats over cryptovaluta. Terwijl politieke partijen spraken over een ‘casinospel’ en de mogelijkheden om bitcoin te verbieden, pleitte ik ervoor om op deze rijdende trein te springen, en een eigen digitale munt te onderzoeken. In de jaren daarna heeft deze vorm een eigen naam gekregen: digitaal centralebankgeld.

De laatste paar jaar is in veel landen de wettelijke positie van bitcoin duidelijker geworden, waaronder in Nederland. Toezicht, belasting en eigendom zijn beter vastgelegd. Hoewel er veel aan te merken is op de manier waarop de Nederlandse regering dit heeft gedaan - dat er slechts 16 cryptobedrijven zijn geregistreerd bij DNB, spreekt boekdelen - lijkt dit het vertrouwen in de stabiliteit van bitcoin te hebben vergroot. Bitcoin begon als anarchistisch digitaal protest tegen grote financiële instellingen en oneerlijk monetair beleid, en wordt twaalf jaar later steeds meer geaccepteerd in het financieel stelsel. Deze trend is één van de aanjagers van de machtsstrijd, nu nog onder de oppervlakte, over de toekomst van ons geldstelsel.

Jarenlang waren commerciële banken onaantastbaar. Ze zijn onmisbaar voor de bevolking voor betalingsverkeer en hypotheken, en onmisbaar voor centrale banken om monetair beleid te doen slagen. Maar die onmisbaarheid maakte roekeloos en heeft de wereld in 2008 in een crisis gestort en veel maatschappelijk verzet opgeroepen. Bijvoorbeeld van de burgerbeweging ‘Ons Geld’, die de geldcreatie door commerciële banken op de politieke agenda heeft gezet terwijl iedereen nog de illusie had dat overheden geld creëren. Maar de machtige positie van commerciële banken erodeert. Zo’n 90 procent van de bankklanten gebruikt internetbankieren, en op het internet komt er steeds meer concurrentie.

Bitcoin bestaat ondertussen al ruim een decennium en bewijst zichzelf steeds meer als stabiele, digitale, alternatieve waardedrager. ‘Bitcoin is het goud van de 21ste eeuw’, schreef Tom Fitzpatrick, analist van Citi, in een recent rapport. En de toenemende interesse van institutionele beleggers in bitcoin bewijst zijn gelijk.

Maar bitcoin speelt nog geen grote rol in het westerse betalingsverkeer. Die ruimte kan worden opgevuld door technologie bovenop bitcoin, zoals het lightningnetwerk, door techgiganten met hun eigen digitale munt, of door centrale banken met digitaal centralebankgeld. Waar iedereen twee jaar geleden nog terughoudend was met het idee van een ‘digitale euro’, staat er nu op de website van de ECB: ‘Digitalisering is niet meer weg te denken uit ons leven en heeft de manier waarop we betalen veranderd. In dit nieuwe tijdperk kan een digitale euro ervoor zorgen dat burgers in het eurogebied gratis toegang behouden tot een eenvoudig, universeel geaccepteerd, veilig en betrouwbaar betaalmiddel.’

Commerciële banken worden steeds minder onmisbaar. De kantoorkolossen en -filialen zullen grotendeels verdwijnen, net als een deel van de infrastructuur is aangelegd. Vijf jaar geleden telde Nederland nog 11.000 geldautomaten; die worden straks vervangen door 5.300 Geldmaten. Er werken ook steeds minder mensen in de financiële wereld. Volgens het CBS zijn er nu net meer dan 200.000 vaste banen in de financiële wereld, 65.000 minder dan toen.

Het is aan de politiek om deze financiële en technologische veranderingen te begeleiden in plaats van tegen te werken. Geldcreatie, betalingsverkeer en monetair beleid moeten publieke taken zijn en door de overheid gebeuren. Hiervoor kunnen digitaal centralebankgeld en een publieke depositobank de eerste stappen zijn. Ook het toegankelijk en volledig geaccepteerd houden van contant geld is steeds minder in veilige handen bij commerciële banken. Daar zal de overheid vroeg of laat bereid moeten zijn in te springen.

In het geldstelsel van de 21^e eeuw zal ook bitcoin ongetwijfeld een rol spelen. Als het digitale goud - digitaal, maar toch schaars. Je hoeft zelf geen bitcoin te bezitten om de waarde ervan in te zien, of jezelf bitcoiner te noemen. De realiteit is: bitcoin is here to stay. De vraag is hoe we in Nederland omgaan met de wereld die om ons heen verandert. Nemen we een leiderschapsrol in, met een vernieuwend ondernemersklimaat dat daarbij past, of volgen we pas nadat andere landen een grote voorsprong op ons hebben?