Eerste Kamer vraagt Minister van Financiën met billen bloot te gaan

Op dinsdag 3 maart stond de vergadering gepland waarin de vaste commissie van Financiën van de Eerste Kamer zich boog over drie wetsvoorstellen die op opvallende wijze door minister Hoekstra door de Tweede Kamer zijn geloodst. Voor de sector een spannend moment: wordt er ingegrepen op een tot dusver zeer discutabele wetsvorming?

Het antwoord liet op zich wachten, want de korte aantekeningen gaven weinig duidelijkheid. Er werd nog inbreng verwacht van de fracties van de SP, ChristenUnie en de Fractie-Otten. Die inbreng is gepubliceerd en wat blijkt? De Eerste Kamer doet wat we hoopten: met rake vragen de minister tot verantwoording roepen.

Waarom gaan we verder dan de Europese richtlijn?

Alledrie de fracties stellen deze vraag, zij het in verschillende bewoordingen. “Klopt het dat in het voorgenomen Implementatiebesluit wijziging vierde antiwitwasrichtlijn op de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) geënte eisen zijn opgenomen die geen deel
uitmaken van de EU-richtlijn?”, vraagt de SP.

Voor degene die dit omvangrijke proces heeft gevolgd, klinkt het waarschijnlijk als een retorische vraag. Niet voor niets heeft de Raad van State commentaar gegeven op de invoering van een vergunningsstelsel: “de [Europese] richtlijn maakt het niet mogelijk om de daarin voorgeschreven registratieplicht vorm te geven als een (verdergaande) vergunningplicht met voorafgaande toetsing”.

De ChristenUnie vraagt in deze context naar de effectiviteit van wetgeving die verder gaat dan de zogenoemde minimumharmonisatie. De Fractie Otten benoemd expliciet dat er zorgen zijn, waaronder het idee dat de implementatiewet op sommige punten “zijn doel voorbij kan schieten en kan resulteren in situaties waarbij de innovatieve fintech sector [...] op achterstand wordt gezet”.

Kunnen we kleine bedrijven ontzien?

Zowel de SP als Fractie Otten stellen terechte vraagtekens bij de impact van de voorgestelde wet op kleine ondernemers. Het effect van het wetsvoorstel is dat cryptobedrijven aan bedrijfsvoeringseisen moeten voldoen, aanzienlijke registratie- en toezichtskosten moeten betalen, en extra drempels moeten opwerpen voor hun gebruikers.

Dat vooruitzicht heeft ertoe geleid dat er bedrijven zijn verhuisd naar een andere jurisdictie en dat diverse startups de handdoek in de ring hebben gegooid. “Bij beleidsarme invulling van de Europese richtlijn was Coingarden zeer waarschijnlijk niet gestopt”, vertelde Pieter Poorthuis van Coingarden ons. Met pijn in het hart, zowel bij Poorthuis als bij zijn klanten, werd op 1 januari 2020 de stekker eruit getrokken.

“Kan de regering bevestigen dat de in het concept Implementatiebesluit opgenomen eisen een grotere administratieve last en daarmee kosten met zich mee kunnen brengen voor met name kleinere bedrijven ten opzichte van wat voorzien was in de richtlijn?”, vraag de SP.

Fractie Otten voegt daar de algemene vraag aan toe of het wel realistisch is om te verwachten dat deze jonge markt de toezichtskosten kan dragen. Daarbij wordt de brug geslagen naar vrijgestelde betaaldienstverleners onder de Wet Financieel Toezicht: “Ziet de regering ruimte om ook een dergelijke vrijstellingsregeling in de nieuwe wet te formuleren, zodat kleinere crypto-aanbieders aan een minder grote set eisen hoeven te voldoen?”

Kunnen we openheid van zaken krijgen?

Onderliggend aan de vragen van de fracties ligt een duidelijk verzoek aan minister Hoekstra om met de billen bloot te gaan: ‘geef openheid van zaken en duidelijkheid, want het is onmiskenbaar dat we belangrijke details missen’.

Zo merkt Fractrie Otten op dat de Nederlandsche Bank erop wijst dat er “sprake kan zijn van aanzienlijke toezichtkosten”, maar dat die kosten niet zijn benoemd in de memorie van toelichting bij de nieuwe anti-witwaswet. De SP vraagt expliciet of de regering bewust “een nationale kop op de Europese richtlijn heeft gezet” en waarom dat is gebeurd.

Hierboven refereerden we aan kritiek van de Raad van State op het vergunningsregime dat aanvankelijk is voorgesteld. De betrokken ministers hebben dat vergunningsstelsel daaropvolgend laten varen. Goed nieuws, toch? Neen. Er wordt doodleuk – onder de noemer van een registratieplicht – iets gelijksoortigs voorgesteld. Het wetsvoorstel kopieert een deel van de Wet op financieel toezicht (Wft) naar de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Voilá. Geen vergunningsstelsel, maar wel dezelfde eisen.

Ook daarover komt zeer waarschijnlijk toelichting, want diezelfde Raad van State is nogmaals om advies gevraagd:

Is de regering bereid om toe te zeggen dat, wanneer de Raad van State ter zake van het ontwerp van Implementatiebesluit wijziging vierde anti-witwasrichtlijn zal adviseren dat sprake is van onrechtmatige invoeging of formulering van artikel 23j van de Wwft (conform het eerdere advies), dit artikel 23j per direct zal worden vervangen door een nieuw artikel dat wel aansluit op de visie van de Raad van State rond rechtmatige en passende invoering van de Europese richtlijn?

Toch houden we nog een slag om de arm. Want hoewel de vragen duidelijk zijn, hebben we in de loop van de afgelopen maanden gezien dat in dit politieke spel concrete vragen onvolledig en ontwijkend beantwoord worden. De hoop is dat de Eerste Kamer-commissie volhardend is en daar nu geen genoegen mee neemt. We kijken daarom met belangstelling de reactie van de regering tegemoet.