Europa’s infrastructuur voor blockchain-diensten live (EBSI)

Europa verbonden

We maken eerst een uitstapje naar 2014. Op 1 januari dat jaar werd de Innovation and Networks Executive Agency (INEA) opgericht door de Europese Commissie, het uitvoerende orgaan van de Europese Unie (EU). Aan INEA de taak om een voor de EU belangrijk programma te implementeren: Connecting Europe Facility (CEF).

Onder de vlag van de CEF wordt er gewerkt aan een ‘Verbonden Europa’. Digitaal dan. Het doel is om digitale grenzen weg te nemen, net zoals dat in de fysieke wereld is gedaan. Daartoe zijn acht zogeheten bouwblokken in stelling gebracht, waaronder eArchiving, eDelivery, eID, eInvoicing, eSignature, en sinds 2020... blockchain.

Ruim vier jaar na INEA’s oprichting, op 10 april 2018, hebben 22 Europese landen een handtekening gezet onder de European Blockchain Partnership (EBP). Sindsdien zijn er nog eens acht landen bij gekomen. De groep heeft zich voorgenomen om samen te werken aan de totstandkoming van de European Blockchain Services Infrastructure (EBSI): een blockchainnetwerk voor “grensoverschrijdende publieke diensten die voldoen aan de hoogste normen voor veiligheid en privacy”.

Europees blockchainnetwerk

Volgens de CEF heeft “blockchain een enorme potentie om de manier waarop burgers, overheden, en organisaties met elkaar interacteren te verbeteren”. Ter onderbouwing van die stelling is een korte animatiefilm gemaakt, waarin je een studente (Eva) volgt die gebruik maakt van applicaties die draaien op door EBP-leden ontwikkelde infrastructuur:

Aan de infrastructuur waarvan Eva gebruikmaakt ligt een blockchainnetwerk ten grondslag. Zo’n netwerk bestaat uit nodes. Dat zijn computers die (onder andere) transacties controleren en bevestigen. Het is de bedoeling dat in ieder Europees land minimaal één node komt te staan. De Europese Commissie zelf zet ook een aantal computers aan het werk.

België is het eerste land dat is aangesloten. Belnet, de organisatie die de netwerkinfrastructuur van Belgische universiteiten levert, heeft sinds 12 februari “een volledig werkende node” online. Vermoedelijk bestaat het netwerk tot dusver enkel uit de node van Belnet en één of meer van de Europese Commissie zelf – ook in België gevestigd (Brussel). Op korte termijn moet er een derde Belgische node-beheerder bij komen: IT-dienstverlener Smals.

Self-Sovereign Identity

In 2019 hebben EBP-leden vier testprojecten geselecteerd: het delen en valideren van notariële akten, het uitwisselen van diploma’s, het beheren van een digitale identiteit en het veilig uitwisselen van vertrouwelijke gegevens tussen belastingdiensten in de EU. De bedoeling is dat de projecten dit jaar nog in de testfase belanden. Vervolgens worden er door de EBP nieuwe projecten geselecteerd die dezelfde cyclus gaan doorlopen.

Eén van de belangrijkste toepassingen heeft de naam Self-Sovereign Identity (SSI). Daarmee krijg je als burger de controle (terug) over je persoonsgegevens. Alleen jij hebt toegang tot je volledige dossier en alleen jij bepaalt met wie je (een deel van) die gegevens deelt. In Nederland is TNO bij deze Europese ontwikkelingen betrokken en maakte er een korte film bij om uitleg te geven:

SSI beschrijft een manier waarop je gegevens over jezelf kan bewaren, ze makkelijk kan delen met een derde partij, zonder van een centrale databank afhankelijk te zijn. Je gegevens bewaar je in een applicatie; meestal wordt het een wallet genoemd. In je wallet zitten claims. Dat zijn beweringen over jezelf, zoals ‘ik ben ouder dan 18 jaar’ of ‘ik heb diabetes type 2’.

Stel je nu voor dat je een lening wil afsluiten bij een bank. In het aanvraagformulier wil de bank weten of je ouder bent dan 18 jaar. Je opent je wallet en laat de claim achter dat je die leeftijd hebt bereikt. De bank hoeft enkel de claim te verifiëren en voilá: bewijs dat je oud genoeg bent zonder dat je een identiteitsbewijs hebt hoeven printen of fotograferen. Sterker nog: afhankelijk van de SSI-implementatie hoeven je persoonsgegevens je wallet niet eens te verlaten.

Al jaren leeft de overtuiging in de markt dat SSI één van de eerstvolgende veelgebruikte blockchaintoepassingen gaat worden. Volgens Rieks Joosten van TNO zitten daar twee drijfveren achter: privacy en kostenbesparing – alleen al in Nederland zou het meer dan een miljard euro kunnen schelen. Gegeven bovenstaand voorbeeld is het goed voor te stellen waarom.

Minder vertrouwen nodig?

De meest bekende blockchaintoepassing is geld. Bitcoin is een geldsysteem waarin niemand de baas is en niemand vals kan spelen. Onvervalsbaar en oncensureerbaar geld zonder te hoeven vertrouwen in de goedaardigheid van mensen. Anders gezegd: het neemt de noodzaak om te moeten vertrouwen op derden (vaak centrale partijen) weg.

In de context van SSI is er nog steeds vertrouwen nodig, zij het stevig gereduceerd.

De claims in je wallet worden erin gestopt door centrale instanties, zoals de RDW voor je rijbewijs, de gemeente voor je NAW-gegevens, of claims van internationaal minder bekende organisaties. De wereld moet vervolgens aannemen dat wat die partijen zeggen de waarheid is. En als burger moet je erop vertrouwen dat de derde partij die je toegang geeft tot persoonlijke gegevens ze enkel en alleen gebruikt voor verificatie ervan, hoewel dat probleem verdwijnt als er gebruikgemaakt wordt van zero-knowledge proofs.

Daarnaast is voor burgers niet inspecteerbaar wat er onder water allemaal gebeurt rondom hun identiteit, aangenomen dat EBSI als infrastructuur gebruikt gaat worden. Het is een besloten blockchainnetwerk, vooralsnog zonder publieke block explorer zoals Bitcoin die heeft. Des te interessanter is de richting die Microsoft gekozen heeft met identiteitsbeheer op Bitcoins blockchain, werk dat “de hele techindustrie kan veranderen”, aldus W3C-oprichter Christopher Allen.

Het W3C is een internationaal consortium met als doel om open standaarden te ontwikkelen voor het web. Ook vanuit het W3C wordt gewerkt aan het thema van decentrale identiteiten. Onze hoop is dat ook vanuit Europa een bijdrage wordt gedaan aan de totstandkoming van een open protocol, zodat je als burger zelf kunt beslissen welke middelen je gebruikt om jouw digitale identiteit mee te beheren.

Enfin, terug naar de blockchaininfrastructuur van Europa. Er zijn nog veel onbeantwoorde vragen, waarvan we wellicht een aantal kunnen beantwoorden in een komende kennisbankserie over decentralized identity. En de vraag of ons leven er beter van wordt? Daar lijkt het wel op. In een aantal Europese projectvoorstellen ligt de nadruk op het verplaatsen van controle (of soevereiniteit) naar de burger zelf. Dat is – ook met bovenstaande kanttekeningen – een stap in de goede richting.