Bankenlobby stelt strenger toezicht voor op fintech en crypto

Het nieuwe witwasregime voor cryptobedrijven is nog maar net door de Tweede Kamer heen, en het is alweer tijd om het te gaan hebben over de volgende stappen. Banken en andere grote spelers van de financiële sector uiten in een rapport hun zorgen over het toezicht in hun industrie.

Volgens de banken zijn de kaarten op dit moment oneerlijk verdeeld. Er is geen sprake van een gelijk speelveld. Nieuwe fintechbedrijven kunnen aan de haal gaan met nieuwe bedrijfsmodellen en usecases zonder onderworpen te worden aan dezelfde regels als banken, aldus de opstellers van het rapport.

Nieuwe risico’s

Het brood van het rapport bestaat uit 30 aanbevelingen. Nummer 1 tot en met 12 gaan over nieuwe risico’s die ontstaan door het gebruik van nieuwe technologieën, zoals AI en blockchain.

Een voorbeeld is het gebruik van kunstmatige intelligentie voor een bijdrage aan het beoordelen van risico’s, of het detecteren van fraude. Vaak is van een automatisch genomen beslissing niet te herleiden waarom de beslissing is genomen. Wat de werkgroep betreft worden “explainable AI technologies” daarom verplicht gesteld.

Tussen de regels door wordt de vraag gesteld of het terecht is dat fintechs en startups zich langs bestaande kaders kunnen laveren. Wat de werkgroep betreft is het verschil tussen traditionele financiële diensten en de nieuwe een stuk kleiner dan in het algemeen gedacht wordt.

Duidelijkheid over ‘crypto-assets’

In de context van ‘crypto-assets’ is het gebrek aan internationale classificatie van munten en tokens de werkgroep een doorn in het oog. Zijn het nu wel of geen financiële instrumenten? Vallen exchanges nu wel of niet onder financiële markten – en dus MiFID II? Wat voor tokens zijn er, en welke daarvan worden geclassificeerd als security?

De stuurloze EU draagt bij aan verdere fragmentatie van regelgeving, aldus de werkgroep. Het leidt tot wat ze ‘regulatory arbitrage’ noemen: manieren om onder regels uit te komen, bijvoorbeeld door je te vestigen op een gunstige locatie. Het principe dat “gelijksoortige activiteiten die gelijksoortige risico’s met zich meebrengen gereguleerd moeten worden door dezelfde regels” wordt meerdere keren genoemd.

De opstellers van het rapport roepen verder op om:

• De huidige witwasregels ten aanzien van cryptovaluta nog eens onder de loep te nemen en verder te verfijnen. Daarbij wordt naar dit rapport verwezen (januari 2019).
• Het systeemrisico van de opkomst van stablecoins te onderzoeken.
• Duidelijkheid te geven over manieren waarop gereguleerde financiële instellingen zich mogen blootstellen aan digitale assets. En:
• Een stuk strakker te gaan toezien op consumentenbescherming.

Tot slot mist de sector duidelijkheid op het gebied van commerciële wetgeving. Wat als er assets van een klant worden bewaard op een wereldwijd opererende blockchain en er ontstaat een conflict? Welke – vaak nationale – wetgeving is er dan van toepassing?

Stop de bureaucratie

Er is ook kritiek op de manier waarop toezichthouders op dit moment hun werk doen. Natuurlijk niet zo direct, maar op een beschaafde manier. Termen als ‘bureaucratisch’ en ‘ouderwets’ worden gebruikt als manier om de huidige werkwijze te beschrijven.

Onderliggend hieraan worden de grote hoeveelheid controletaken genoemd die moeten worden uitgevoerd. Klantanalyse (KYC) krijgt van de werkgroep in deze context zelfs een eigen hoofdstuk. Veel van de handelingen zijn handwerk, terwijl het veel slimmer kan. Denk aan volautomatische analyse en het delen van gegevens met andere financiële instellingen.

Banken klagen overigens al veel langer over streng witwasbeleid. Er moeten miljoenen geïnvesteerd worden in systemen die moeten helpen bij het screenen van klanten en dossiers. Er werken in de sector zesduizend (!) mensen fulltime aan de bestrijdig van terrorismefinanciering en witwassen. Vorig jaar nog moest ING 775 miljoen euro betalen om de gevolgen van falend witwasbeleid af te kopen.

Eenduidig beleid

Het klinkt wellicht alsof de banksector haar pijlen bewust gericht heeft op fintech en startups. Om hen het leven zuur te maken. Maar dat is niet zo – er wordt wel degelijk een vinger op een zere plek gelegd. Onderliggend aan de aanbevelingen ligt het gebrek aan eenduidige regels binnen de EU. Veel van de grootbanken opereren nu eenmaal internationaal. 

Het ongelijke speelveld waar de banksector over spreekt, is in de eerste plaats een referentie naar het gefragmenteerde regelkader binnen Europa. Het is niet gek dat grote financiële instellingen het vervelend vinden dat ze niet aan alle nieuwe ontwikkelingen kunnen deelnemen puur omdat vanuit juridisch perspectief duidelijkheid ontbreekt.

Toch is er duidelijk spanning tussen de regeldruk die banken nu ervaren, en de vrijheid die innovatieve startups nodig hebben om de status quo open te breken. Hoe dat gaat eindigen? Wie het weet mag het zeggen. In ieder geval heeft de banksector – voor het eerst! – haar kaarten nu op tafel gelegd.

Naast een aantal grote banken hebben verzekeraars, universiteiten, aandelenbeurzen, en de ECB meegewerkt aan de totstandkoming van het rapport. Finleap was de enige vertegenwoordiger van de fintechsector.