Request zet eerste stap naar triple-entry bookkeeping

Yuji Ijiri

Je hebt vast nog nooit van deze naam gehoord. Wij tot voordat we dit artikel schreven ook niet. Maar in 1989 heeft hij iets gaafs verzonnen. Sommigen noemen het revolutionairder dan de opkomst van katoen, de stoommachine, en het internet gecombineerd. Triple-entry bookkeeping.

Uhm, wat?

Het is de opvolger van double-entry bookkeeping, de methode die bijna alle boekhoudingen tegenwoordig volgen. Niet alleen is boekhouden voor de meeste mensen het minst sexy onderwerp om over na te denken, in de tijd van Ijiri was de technologie nog niet rijp om zijn idee in de praktijk te brengen. Niet zo gek dus dat je er weinig van meegekregen hebt.

Boekhouden

In de geschiedenis heeft het domein van boekhouders (en samenlevingen in het vaarwater daarvan) twee grote ontwikkelingen doorgemaakt.

In eerste instantie de overgang van geen boekhouding naar het hebben van een administratie: single-entry bookkeeping. Het systeem was simpel en effectief: je stopt gewoon een notitie in een (groot)boek. Jantje is me 10 euro schuldig, en Pietje is me 50 euro schuldig. De eerste keer dat over zo’n boekhouding gesproken werd is 5.000 jaar geleden. Het was de basis voor het ontstaan van handel en economieën.

Maar heel verfijnd is het systeem niet. Veel accountants waren er niet, want je moest de bewaarder van de boeken wel erg goed kunnen vertrouwen. Als jouw notitie uit het boek verdween, was je (aanspraak op) geld ineens verdwenen.

Gelukkig was er Luca Pacioli. Deze Franciscaan en collega van Leonardo da Vinci beschreef als eerst een op double-entry bookkeeping gebaseerd systeem. Hij wordt ookwel de ‘vader van het dubbelboekhouden’ genoemd, ondanks dat er voor hem ook allerlei mensen waren die met het idee aan de haal zijn gegaan.

Dubbel boekhouden is een methode van boekhouden waarbij elke transactie op z’n minst op twee verschillende manieren wordt geadministreerd. Denk aan een transactie aan de credit- en debetkant. Een stuk beter, maar verre van waterdicht. Tegenwoordig zijn er bedrijven die miljarden aan schulden ‘in de boeken’ weten te verbergen.

Triple-entry bookkeeping

Professor Ijiri’s doorbraak ligt op het snijvlak van cryptografie en accountancy. Het is al schaars om iemand tegen te komen die een expert op één van die gebieden is, laat staan allebei. In 2005 werd het concept wat bekender vanwege de ruchtbaarheid die cryptograaf Ian Grigg eraan gaf. En met de opkomst van blockchaintechnologie was er eindelijk vruchtbare aarde voor Ijiri’s gedachtegoed.

Naast het registreren van een transactie aan twee zijden van de balans wil je eigenlijk ook weten dat de tegenpartij de transactie heeft geaccepteerd. Je krijgt dan een gesloten systeem waarin de partijen overeenstemming hebben gevonden over de financiële werkelijkheid. Het is de essentie van triple-entry bookkeeping. Twee partijen die beide de boekhouding doen, en een derde onafhankelijke partij – de blockchain – die zowel fungeert als transactie- en als ontvangstbewijs.

Grote accountants gaan vermoedelijk niet voorop lopen met dergelijke innovaties, omdat het aan de stoelpoten zaagt van een cashcow die nog lang niet uitgemolken is: het uitvoeren en controleren van administraties.

Anderhalve week geleden introduceerde het Nederlandse bedrijf Request een nieuwe applicatie: Request Invoicing. Daarmee maak je een factuur die wordt verankerd op Ethereum, met kennis over z’n eigen betaalstatus, bedrag, en andere eigenschappen. Een factuur die zowel in een publiek grootboek, én in de administratie van twee partijen terug te vinden is.

Eén van de klanten van Invoicing is MakerDAO. Leden die kosten maken kunnen daar compensatie voor aanvragen. Makkelijk, want de factuur regelt de betaling, en zonder gesjoemel, want het resultaat is op de blockchain te vinden.

Voor MakerDAO is het feit dat alle gegevens publiek herleidbaar zijn belangrijk, maar voor veel andere (markt)partijen ongewenst. Dat realiseert men zich bij Request ook. In de meest recente versie van het betalingsprotocol verhuizen privacygevoelige gegevens off-chain, en wordt op Ethereum een hash van de versleutelde factuur opgeslagen.

Volgens Robbin Mazurel van Request is dit de eerste belangrijkste stap naar triple-entry bookkeeping. “Het is nu belangrijk dat we koppelen met softwarepakketten die al in gebruik zijn door corporates en het midden- en kleinbedrijf”, vertelt Mazurel. Uit het gebruik ervan komen de voordelen van deze manier van boekhouden naar voren. “Spookfacturen zijn verleden tijd, en audits kunnen worden geautomatiseerd”, noemt Mazurel als voorbeelden.

Is dit het begin van een fundamenteel andere boekhouding? De derde transformatie in de geschiedenis van accountancy? Wie weet. In ieder geval wordt het sjoemelen met de boeken er lastiger van.

Totally agree that #Bitcoin is a huge accounting revolution! Decentralized, distributed, censorship-resistant, immutable, equity-based, extensible & network effects.

Fun little discussion about triple-entry bookkeeping from the archives in 2014 interview: https://t.co/dv7jI9aFhv

— Trace Mayer [Jan/3➞₿🔑∎] (@TraceMayer) May 21, 2019