Libra bedolven onder kritiek: komt Facebook’s crypto ooit op vrije voeten?

We konden er vorige week niet omheen. Libra werd aangekondigd, en nagenoeg alle nieuws- en mediabedrijven rapporteerden erover. We deden er zelf aan mee, met als best gelezen artikel een overzicht van wat er goed, slecht, en ronduit alarmerend is aan Facebook’s meest recente initiatief.

Een week later is de stof wat gaan liggen, en is het mogelijk om op een rij te zetten op welke manieren er op de introductie van Libra is gereageerd. Het korte verhaal: bedolven onder kritiek.

Wereldpolitiek trekt aan de handrem

Al vrij snel na de lancering van Libra stonden er politici op hun achterste poten. Zo riep Democraat Maxine Waters Facebook op om het werk aan Libra per direct te staken. Eerst zou de leiding van Facebook de plannen moeten verantwoorden richting de Amerikaanse politiek. Met diezelfde opdracht kwam Republikein Patrick McHenry, zij het wat neutraler geformuleerd.

NEW: The top lawmakers on the House Financial Services Committee are targeting Facebook’s new cryptocurrency, #Libra.

Chairwoman Maxine Waters says it’s another example of Facebook’s “unchecked expansion,” urges execs to testify and calls on FB to stop working on the currency. pic.twitter.com/xOklWsfLdx

— Brian Fung (@b_fung) June 18, 2019

Ook vanuit Europa kwamen kreten van politici langs. “Het is uit den boze dat Libra een ‘soevereine valuta’ zou worden”, vertelt Bruno Le Maire, Franse minister van Financiën. “Het kan en mag niet gebeuren.” Ook Markus Ferber, lid van het Europees Parlement sprak zich uit: “Facebook kan een schaduwbank worden. We moeten ervoor waken dat Facebook in de luwte kan gaan opereren.”

Om het idee dat politici het serieus nemen kracht bij te zetten, heeft de G7 een taskforce opgericht om een mening te vormen over initiatieven als Facebook’s Libra. Ze maken zich zorgen over het effect ervan op het globale financiële systeem, consumentenbescherming, en uiteraard over witwassen en financiering van terrorisme.

Waarschuwingen van centraal bankiers

Dicht tegen de politiek aan liggen de centrale banken. Vanuit die hoek van de markt klonk een soortgelijk geluid als vanuit de politiek. De moeder aller centrale banken, de BIS, waarschuwde zondag voor ‘instabiliteit op de wereldmarkt’. Facebook zou “snel een dominante positie kunnen krijgen”, en daarom een “risico kunnen vormen voor concurrentie, financiële stabiliteit, en sociale welvaart”.

Ook Mark Carney, gouverneur van de centrale bank van Engeland, kwam met een soortgelijk verhaal tijdens een bijeenkomst van centrale bankiers in Portugal. Als Facebook succesvol is, “zou het in één keer een systeemrol vervullen en moet het onderworpen zijn aan de hoogste standaarden”. Maar Carney stond wel open voor het idee. “We begroeten de ambities met een ‘open mind’, maar niet met een open deur.”

Vanuit Australië riep de centrale bank dat ze nog maar moeten zien dat Libra veelgebruikt gaat worden. “Er zijn heel wat problemen en eisen op het gebied van regelgeving die aangekaart moeten worden”, aldus gouverneur Philip Lowe. En bleef de Europese Centrale Bank stil? Formeel wel, maar het feit dat ECB-bestuurder Benoît Cœuré bovengenoemde G7-taskforce gaat begeleiden zegt genoeg.

Libra voor de ‘unbanked’?

Libra is geïntroduceerd als manier om de financiële wereld te transformeren. De reden? Om miljarden mensen toegang te geven tot financiële diensten. “Geld opnieuw uitvinden”, aldus de Libra-website. Op diezelfde website wordt verwezen naar het aantal mensen zonder bankrekening: 1,7 miljard.

Dat getal komt uit de World Bank Global Findex-database. Op dezelfde plek is echter te lezen dat tussen 2014 en 2017 zo’n 515 miljoen mensen toegang gekregen hebben tot bankdiensten. Tegen de tijd dat Libra lanceert, is het aantal mensen zonder bankrekening wellicht flink gedaald. Maar niet vanwege banken.

Het zijn de providers van mobiele telefonie die deze rol op zich nemen. M-Pesa in Oost-Afrika, Orange Money in West-Afrika, Ovo in Indonesië, Paytm in India, en WeChat en Alipay in China. Hun diensten werken overal waar het GSM-netwerk beschikbaar is en op daar gebruikte (goedkope) feature phones. Voor Libra daarentegen moet iemand én een smartphone hebben, én internet, én een Libra- of Facebook-account, én de kosten van het wisselen naar Libra dragen.

En zelfs in Facebook’s thuisland Amerika is het de vraag of de ‘unbanked’ baat hebben bij Libra. Uit onderzoek van de FDIC is de meestgehoorde reden (34%) van mensen zonder bankrekening dat ze überhaupt geen geld hebben om op de rekening te zetten.

Dit alles sluit natuurlijk niet uit dat Facebook concrete plannen heeft om de miljarden mensen zonder toegang tot bankdiensten écht te helpen. Maar dan moet er meer over verteld worden dan nu het geval is. Gebeurt dat niet, blijft deze kritiek de boventoon voeren.

‘Geen cryptocurrency, maar eliteclub’

Vanuit de cryptowereld zijn de reacties divers. Slechts enkelen wagen zich aan een genuanceerde analyse, en zetten de voors en tegens vanuit hun perspectief op een rij. Het meest luid zijn de tegenstanders, die stellen dat Libra niets met cryptocurrency te maken heeft.

2/ I know, I know, “it’s not a cryptocurrency!!!” some will yell. Well, yes and no. Relative to PayPal or to the US dollar, Libra is very much a cryptocurrency. Relative to Bitcoin or ZCash or DAI, Libra is not all that crypto-y.

— Erik Voorhees (@ErikVoorhees) June 18, 2019

Men noemt bijvoorbeeld dat het niet gebaseerd is op een permissionless en publieke blockchain. Dat het niets met (pseudo)anonimiteit te maken heeft. Dat het maar de vraag is of er sprake is een van een transparant en onwijzigbaar geldsysteem. En bovendien dat het gevoelig is voor censuur en invloed van buitenaf.

En met dat laatste heeft men een punt. Want welke Amerikaanse of Europese politicus kan Bitcoin aanspreken op het risico dat het vormt voor het globale financiële systeem? Wie kan je onder druk zetten, of manipuleren? Niemand. Bitcoin is een autonoom netwerk — er is niemand aan te spreken.

Aan het andere kant van het spectrum vinden we Libra. Een consortium van uiteindelijk 100 grote bedrijven die samen zeggenschap hebben over het reilen en zeilen. Een governance-structuur die in beperkte mate verschilt van het partnernetwerk van Mastercard. Een eliteclub van bedrijven met een grote portemonnee?

PR-rookgordijnen

Simon Lelieveldt heeft veel van de beschikbare documentatie rondom Libra en Calibra onder het vergrootglas gelegd. Zijn conclusies zijn niet mild. Hij benoemt drie zogeheten ‘rookgordijnen’; PR-taal waarmee de daadwerkelijke intentie verhuld wordt:

1. De ‘Libra Association’ wordt neergezet als ecosysteem, maar in realiteit is het simpelweg een (conventionele) betaalvereniging uitgebreid met (nieuwe) functionaliteit.
2. Libra is geen blockchain, geen cryptovaluta, maar eerder een virtuele valuta of financieel instrument.
3. Libra is geen goed doel dat handelt in het publieke belang, maar een commerciële onderneming.

Het is onmogelijk om alle argumenten van Lelieveldt te behandelen. De kortste samenvatting is dat hij bij een groot deel van Libra’s ‘fundamentals’ een groot vraagteken plaatst.

Gedoemd om te falen?

Dus, Libra is gedoemd om te falen? Is Libra — de munt van de ‘vrijheid’ — direct gevangen gezet in haar eigen vaagheid? Want dat lijkt het grootste probleem.

Niet alleen Lelieveldt zet vraagtekens bij de plannen van Facebook en Libra. Soortgelijke vraagtekens zijn de bron van veel kritiek. Vanuit de politiek, (centrale) banken, het bedrijfsleven. Vaagheid voert de boventoon, met name op het gebied van bestuur, wet- en regelgeving, en het beheer van de munt.

Je kunt je afvragen in hoeverre de kritiek al gerechtvaardigd is. Libra en Facebook hebben er toch bij vermeld dat het project nog in de kinderschoenen staat? Dat is zo, dus het is zeker niet uitgesloten dat Libra met hele passende en verrassende inzichten naar buiten treedt, en korte metten maakt met alle kritiek en openstaande vraagstukken. Tegelijkertijd mag je van een miljardenbedrijf verwachten dat in ieder geval de open deuren aangekaart zijn.

Hoe het ook zij, het gevecht tussen Libra en gevestigde orde is gestart. In de eerste ronde heeft Libra heel wat slagen moeten incasseren. Maar knockout? Kleine kans.