FIOD en Europol nemen servers ‘witwasmachine’ Bestmixer.io in beslag

Degene die nu naar Bestmixer.io surft, wordt vriendelijk begroet door de betrokken opsporingsdiensten: het Openbaar Ministerie, de FIOD, de Nederlandse politie, en de Luxemburgse politie. Naar eigen zeggen is ook Europol er nauw bij betrokken geweest.

Mixen van cryptovaluta

In de pers lees je dat het ging om “één van de grootste online mixers voor cryptovaluta”. Wat een mixer is? Goede vraag.

De meest eenvoudige uitleg is dat het een dienst is die de anonimiteit van cryptovaluta verhoogt. Door met persoonlijk identificeerbare informatie ‘besmette’ munten te mixen met andere valuta kan de oorsprong van die munten geheim gehouden worden. Of beter gezegd: het is veel lastiger geworden om die oorsprong nog te herleiden.

In de praktijk zijn de meeste mixers gericht op Bitcoin. Niet alleen omdat het de ‘moeder der munten’ is, temeer omdat Bitcoin slechts pseudo-anoniem is. Als eenmaal een identiteit gekoppeld is aan adres, is het volledige spoor van transacties in te zien. Het grootboek van Bitcoin is immers publiek en transparant.

Deanonimisering

Al doe je zo je best om je identiteit niet prijs te geven bij het verkrijgen van Bitcoin, je anonimiteit is niet gegarandeerd. Het kan nog steeds ontdekt worden door deel te nemen aan het netwerk. Dat proces heet deanonimisering. In dit kennisbankartikel lees je meer over de manieren waarop dat plaatsvindt.

In de beginfase van Bitcoin waren anonimiteit en privacy nog geen heet hangijzer. Maar sinds de komst van KYC-processen zien we de oneindige wapenwedloop tussen de behoefte aan privacy (persoonlijk) en de behoefte aan traceerbaarheid (overheid) toenemen.

Aan die behoefte aan traceerbaarheid wordt invulling gegeven door wetten en regels. In Nederland hebben we daar bijvoorbeeld de wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme voor (de ‘Wwft’). Onze wetgeving wordt gevoerd door Europese richtlijnen, en die komen weer (mede) tot stand vanuit internationale organisaties zoals de FATF. Vanuit dit perspectief is de houding: ‘privacy is prima, als wij alles maar weten’.

In de berichtgeving wordt een Bitcoin-mixer al snel weggezet als crimineel apparaat. En bovendien, je hebt niets te verbergen, toch? Nee, je hebt wél iets te verbergen. Vanuit dit perspectief is privacy het vermogen te bepalen wat onbelicht blijft. Daarover controle hebben. Bitcoin en blockchain zijn (of waren) voor veel mensen een invulling van die behoefte. Maar vanwege de toegenomen regeldruk waren er nieuwe maatregelen nodig. Daar is zo’n Bitcoin-mixer een voorbeeld van.

Een ‘criminele bestemming’

Maar moet criminaliteit gedoogd worden onder de vlag van het ‘recht op privacy’? Of mag privacy ten onder gaan in de strijd tegen criminaliteit? Je begrijpt dat hier geen eenduidig antwoord op is. Het is onderliggend aan deze oneindige strijd.

Kennelijk hebben de opsporingsdiensten vastgesteld dat “veel van de gemixte cryptovaluta een criminele herkomst of bestemming heeft”. Er zijn allerlei tools om tot die vaststelling te komen, en we gaan er vanuit dat onze opsporingsdiensten daadwerkelijk over data beschikken waarop de conclusie gebaseerd is. Nederlandse opsporingsdiensten hebben in ieder geval de benodigde skills in huis.

Het onderzoek naar de website startte in juni 2018. En hier komt de naam McAfee om de hoek. Niet die van John, die zit ergens op een boot in Verweggistan. Maar van het beveiligingsbedrijf. De aanleiding voor het onderzoek is een rapport dat door McAfee is gepubliceerd. Zij ontdekten de locatie van de Nederlandse servers en stelden onze opsporingsdiensten daarvan op de hoogte.

Waarom de mixer is gebruikt, kan nog niet definitief vastgesteld worden. “Vermoedelijk is de mixer in die gevallen gebruikt om criminele geldstromen te verhullen en wit te wassen”, schrijft de FIOD. De dienst is gestart in mei 2018, behaalde in een jaar tijd een omzet van minimaal 200 miljoen dollar (circa 25.000 bitcoin) en “garandeerde dat klanten anoniem zouden blijven”.

Gericht op cryptovaluta?

Vanuit de cryptowereld lijkt het wellicht dat opsporingsdiensten zich vooral op de cryptosector richten. Maar dat is niet zo. Volgens minister Wopke Hoekstra van Financiën is sprake “van een veel breder probleem dat ook speelt in bijvoorbeeld de vastgoedsector en bij levensverzekeraars”.

Er wordt geschat dat in Nederland alleen al jaarlijks vele miljarden euro's witgewassen worden. En in andere landen is het volgens de minister niet anders. “Ik heb bijna al mijn Europese collega’s hierover gesproken. Ik ben er niet een tegengekomen die zei: bij ons is het pico bello in orde.”

Of de ingreep van de opsporingsdiensten effectief is geweest, is nog maar de vraag. Ja, Bestmixer.io is offline, maar wat is daar het effect van? Een nieuwe mixer is zo opgericht. Een ander effect kan zijn dat kwaadwillenden overstappen op het gebruik van cryptovaluta die veel lastiger te traceren zijn dan Bitcoin. In dat geval ben je juist verder van huis geraakt.

Hoe dan ook, Bestmixer.io is niet zomaar offline gehaald. En zouden dergelijke praktijken in een andere context plaatsvinden, zou ook ingegrepen zijn door opsporingsdiensten. Het is wel jammer dat dit soort momenten aangegrepen worden om de functie van cryptovaluta te verhullen en polariseren. Zo wordt een grote stroom van informatie in de media ‘witgewassen’ tot een kleine selectie headlines: prijsbeweging en criminaliteit.