2020: Het eerste jaar van de economische coronacrisis

In de zomer van 2019 maakten we een serie artikelen over de komende wereldwijde recessie. Dát die kwam leek onvermijdelijk, de vraag was alleen of het een milde recessie zou worden of een jarenlange diepe depressie. Op 4 september 2019 schreven we:

Alle signalen ondersteunen de waarschuwing van het IMF en de BIS dat de groei van wereldeconomie vertraagt. Veel van de signalen wijzen op een verdere afname van de groei, tot op het punt dat de wereldeconomie krimpt. Een recessie dus.

Maar met een recessie is er nog geen crisis, crash of jarenlange depressie. Daar hebben we de bananenschillen voor nodig.

Over welke bananenschil zou de wereldeconomie uitglijden? In de loop van februari werd voor ons duidelijk dat grote delen van de wereld geen adequate reactie hadden op het coronavirus. Op 22 februari beschreven we de slechter wordende economische vooruitzichten, met daarin ook de vraag wat dit zou betekenen voor bitcoin:

Bitcoin is een goede manier om over lange termijn je vermogen te bewaren, zeker als de rente nog lager wordt, de inflatie heel hoog wordt, of de overheid de munt herwaardeert.

Dat betekent overigens niet dat het voor bitcoin een smooth ride zal worden. Als een crisis uitbreekt is er ook voor bitcoin veel volatiliteit te verwachten. Voor de hand ligt bijvoorbeeld dat investeerders bitcoin zullen (moeten) verkopen omdat ze cash nodig hebben als andere investeringen het slecht doen.

Dat bleek geen gekke verwachting. Op 12 maart crashten bijna alle financiële markten gelijktijdig in een stevige liquiditeitscrisis. Beleggers verkochten alles wat snel verkoopbaar is om snel aan cash te komen. De koers van bitcoin zakte van $8.000 naar rond de $5.000 twee dagen later, met een korte flits tot onder de $4.000.

‘Is dit het moment om bitcoin te kopen?’, vroegen we ons af. We bekeken tal van indicatoren en zagen een ‘buitenkans’. We concludeerden dat als je overtuigd bent van het overleven van bitcoin op lange termijn, dat je dan moet luisteren naar Baron Rothshield: ‘koop als het bloed door de straten stroomt’:

Het belooft een wilde rit te worden, maar als bitcoin het overleeft en over 10 jaar nog bestaat, dan was dit vermoedelijk een geweldig instapmoment!

Diepste recessie sinds de grote depressie

Op 9 april noemde IMF-baas Kristalina Georgieva de economische gevolgen van het coronavirus ‘a crisis like no other’. Ze deelde de conclusie van de World Economic Outlook: ‘We verwachten de slechtste economische fallout sinds de Grote Depressie’.

In oktober hadden overheden wereldwijd volgens het IMF al $12.000 miljard aan steun gegeven via hun begrotingen. De grote centrale banken hadden bij elkaar al voor $7.500 miljard aan extra activa op hun balans staan. Het is tijd voor een ‘nieuw Bretton Woods’-moment. Dat moment verwijst van origine naar de geboorte van het huidige wereldwijde monetaire stelsel, met de dollar als basis.

Op dit moment lijkt het met de economie allemaal wel in orde te komen. Europese en Amerikaanse beurzen staan in de buurt van hun hoogste punt ooit. Met het aantal faillissementen en ontslagen valt het nog reuze mee. Het consumentenvertrouwen groeide in november en december weer. Krijgen we dan echt het zo gehoopte ‘v-vormige herstel’?

Dat zou wel eens tegen kunnen vallen. Een nieuwe variant van het coronavirus, tegenvallers met vaccinatie, oplopende spanningen onder de bevolking wereldwijd, het einde van financiële steunpakketten en de onvermijdelijke faillissementen en werkloosheid die dan volgt. Denk ook aan banken die flink moeten afschrijven op hun leningen en daardoor in de problemen komen.

Naast dit ongunstige scenario zou je kunnen zetten dat overheden wereldwijd samen optrekken in het steunen van economie en bevolking, om op die manier een onmiddellijke crash te voorkomen. De enorme schulden die hiervoor nodig zijn, verplaatsen het probleem dan echtr naar de toekomst.

Op zoek naar inflatie

Veel landen hebben dit jaar hun staatsschuld flink laten oplopen. In Nederland stijgt de schuld in 2020 van een bescheiden 48% naar zo'n 60%. In landen als Italië (160%), Spanje (123%) en de VS (130%) is de staatsschuld een stuk hoger. En dan moet 2021 nog beginnen.

Of zo'n hoge staatsschuld slecht is, hangt af van je paradigma. Aanhangers van modern monetary theory (MMT) zeggen van niet. In hun denkraam is het tekort van de overheid het overschot van het volk. Zolang de inflatie niet al te ver oploopt, kan een monetair soeverein land zonder schulden in andere valuta de staatsschuld probleemloos laten oplopen.

MMT’ers omarmen het feit dat fiatmunten geen enkele beperking hebben in hun geldhoeveelheid. Deze zienswijze legitimeert het niet oplossen van de staatsschuld en zou maar zo eens steeds meer omarmd kunnen worden. Deze zomer bespraken we MMT in twee podcasts (#111 en #112).

Mocht een staat de schuld wel willen oplossen, dan zijn daar drie manieren voor: aflossen, failliet gaan of hoge inflatie. De eerste twee worden onwenselijk geacht en dus blijft de derde over.

Het meest voor hand ligt om de inflatie voor lange tijd flink te laten oplopen zodat de schuld kleiner wordt ten opzichte van de omvang van de economie. Het is daarom niet verbazingwekkend dat centrale banken dit jaar expliciet te kennen hebben gegeven dat ze op zoek gaan naar inflatie.

In termen van consumentenprijsindex (CPI) zal dat niet makkelijk zijn. Voor dat mandje producten zorgen de trends juist voor lagere inflatie of zelfs deflatie. Denk aan technologische ontwikkelingen waarmee veel consumentenproducten goedkoper worden.

Dat geldt niet voor andere mandjes dan de CPI. Datgene dat mensen in de toekomst graag willen kopen, wordt wél duurder. Een groter huis, een studie voor de kinderen, een schilderij, een boot, een belegging die elk jaar 50.000 euro aan rendement opbrengt. Voor dat soort uitgaven ligt de prijstijging jaarlijks veel hoger dan de 1 á 2% van de CPI.

De verwachting dat die ‘asset inflation’ de komende jaren hoog blijft, was het argument van MicroStrategy om een groot deel van de dollars in de kas om te zetten in bitcoin. We schrijven meer over dit onderwerp in dit deel van de terugblik op 2020.

Komend jaar zullen we het monetaire beleid van de centrale banken op de voet volgen, de Fed en ECB in het bijzonder. Langdurig ruim monetair beleid zou een belangrijk thema kunnen worden bij de beslissing om bitcoin op te nemen in de portefeuille.

Tot slot

Velen zijn erg optimistisch over de economische gevolgen van de coronacrisis. De vraag is of dat terecht is. Misschien herstellen consumentenvertrouwen en productie de komende maanden, maar de vraag is of het wereldwijde geldsysteem ook herstelt.

Schulden van burgers, bedrijven en staten zijn het afgelopen jaar sterk opgelopen, zie de kaart hieronder van visualcapitalist.com. Het IIF becijfert de totale schuld wereldwijd nu op $277.000 miljard, $20.000 miljard meer dan een jaar geleden.

Een weg terug is niet in beeld. We moeten voorwaarts. Waarheen? Niemand weet het, dit is uncharted territory. Het zou kunnen zijn dat bitcoin er een rol in speelt. En alleen al daarom is het interessant om dit te volgen.