Wat is bitcoin?

Wat is bitcoin?

Er zijn heel veel verschillende antwoorden mogelijk op deze vraag. Is bitcoin digitaal geld? Is het een technologie? Een investering? Een ideologie? Of van alles een beetje?

Bitcoin is de naam voor de munteenheid. Er zijn 21 miljoen bitcoins, elk weer verdeeld in 100.000.000 stukjes, genaamd "satoshi's" of in het kort "sats". Die kun je kopen, verkopen, bewaren, versturen en op sommige plekken gebruiken om mee te betalen.

Bitcoin is ook de naam voor het netwerk, bestaande uit tienduizenden computers wereldwijd, en het protocol met de regels waaraan transacties moeten voldoen om te worden geaccepteerd.

Wij zouden het zo willen samenvatten: Bitcoin is een wereldwijd geldsysteem dat nog in de kinderschoenen staat.

Die kinderschoenen moeten we toelichten. Het is nog niet klaar voor dagelijks gebruik als betaalmiddel door de grote menigte. Het is niet gebruiksvriendelijk genoeg, er is te veel frictie en gedoe. Dat is niet erg, het protocol is zo ontworpen dat het nog tien jaar de tijd heeft om volwassen te worden.

Dat wil echter niet zeggen dat bitcoin niet werkt. Integendeel, het doet al bijna 12 jaar precies wat het moet doen. Het is open, zonder grenzen, neutraal en censuurbestendig en openbaar. Je hebt geen toestemming nodig om mee te doen, en niemand is de baas.

De essentie van bitcoin is 'digitale schaarste'. Normaal is alles wat digitaal is te kopiëren: documenten, foto's, software, mp3. Bitcoin is ook digitaal, maar onvervalsbaar schaars. Er zijn er maar 21 miljoen (onderverdeeld in 100.000.000 stukjes), and that's it. Van die 21 miljoen zijn er op dit moment zo'n 18,5 miljoen in omloop gebracht, en daar komen er elke dag 900 bij.

Dat levert 'revolutionair geld' op met prettige eigenschappen, zoals:

• makkelijk te vervoeren
• makkelijk echtheid te controleren
• deelbaar in kleine stukjes
• verrot of verbrandt niet
• schaars, overheid kan het niet bijdrukken
• oncensureerbaar

Bitcoin wordt op dit moment hoofdzakelijk gebruikt om te sparen. Daar komt het erg goed tot z'n recht nu centrale banken op zoek gaan naar meer inflatie en investeerders op zoek zijn naar bezittingen die daartegen kunnen beschermen. Ook ontbreekt bij bitcoin het risico dat een commerciële bank failliet gaat waardoor je een deel van je bezittingen verliest.

Kortom, bitcoin is geen piramidespel of gebakken lucht. Het is een piepjonge technologie met grootse potentie. In sommige landen gebruiken mensen het al dagelijks, omdat het daar nu al beter is dan het krakkemikkige geldsysteem daar. In Nederland vervult het nog hoofdzakelijk de rol van digitaal goud.

In dit artikel zullen we een aantal aspecten van bitcoin iets uitgebreider bekijken, en aan het eind verwijzen naar verdere verdieping.

Be your own bank

Op 31 oktober 2008 publiceerde een onbekende persoon of groep personen onder het pseudonym Satoshi Nakamoto een whitepaper met de titel "Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System".

De inleiding begint met een toelichting op de titel. Het is expliciet de bedoeling dat betalingen direct van de ene naar de andere partij plaatsvinden, zonder tussenkomst van een financieel instituut.

Een geldsysteem waar niemand de baas is, en dat zo ontworpen is dat het voor deelnemers aantrekkelijk is om zich aan de regels te houden. De bouwblokken zijn niet nieuw, maar alles bij elkaar is het revolutionair!

Lees hier meer over de whitepaper en wat het betekent om niet op een centrale partij te moeten vertrouwen.

Op 3 januari 2009 werd de eerste bladzijde van het kasboek van bitcoin ondertekend. Of in technische termen, het eerste block van de blockchain werd gepubliceerd. Het zou nog 6 dagen duren voor het volgende block, het eerste normale block, aan het genesis block zou worden toegevoegd. Sindsdien volgt er grofweg elke 10 minuten een block.

In het eerste block verwijst Satoshi Nakamoto expliciet naar de bail-outs van de banken in de crisis van 2008-2009. 

Het is in die lijn dat sommige Bitcoiners pleiten voor "unbanking the banked", een parodie op het missionaire streven van de westerse financiële sector om iedereen toegang te geven tot financiële diensten, en ze zo uit de armoede te hijsen: "banking the unbanked".

Bitcoins antithese suggereert dat het helemaal niet zo fijn is om "banked" te zijn. Het zijn boeven, die bankiers. Beter kun je je eigen bank zijn. Be your own bank.

Elk jaar op 3 januari vieren bitcoiners de verjaardag van bitcoin door een bank run te organiseren: ze nemen allemaal tegelijk hun bitcoin op van handelsplatforms om te kijken of die niet stiekem fractioneel bankieren.

Lees hier meer over het eerste block, de verwijzing naar de crisis in 2008 en 'proof of keys'.

Geen centrale partij

Niemand is de baas. Er is geen persoon, bedrijf of overheid die kan bepalen wie er mee mag doen en wie niet, of welke transacties door de beugel kunnen. Bitcoin is zo ontworpen dat alle deelnemers er belang bij hebben dat de macht niet bij een enkele partij komt te liggen en dat iedereen mag meedoen. Anders gezegd, bitcoin is decentraal.

Die decentralisatie, het ontbreken van een centrale partij, maakt bitcoin niet alleen buitengewoon bestendig tegen allerlei aanvallen en storingen, maar geeft het een heel lijstje van prettige eigenschappen. Informaticus, auteur en bitcoin-expert Andreas Antonopoulos verdeelde die als volgt:

Bitcoin is het eerste en enige digitaal schaarse geld. Het lijkt tegenstrijdig: digitaal en schaars. Vrijwel alles wat digitaal is kun je zo vaak kopiëren als je wilt. Bitcoin is de uitzondering. Het is inmiddels praktisch onmogelijk om als individuele partij de geldhoeveelheid aan te passen en dat wordt alleen maar lastiger naarmate de munt meer bezitters en meer waarde krijgt.

Bescherming tegen inflatie

Elke dag worden 900 nieuw bitcoins in omloop gebracht door de miners. Dat is niet altijd zo geweest en zal ook niet altijd zo zijn. Elke vier jaar wordt de nieuwe uitgifte - en daarmee de inflatie - gehalveerd. Lees meer hierover in onze serie over de bitcoin halving. Bitcoin wordt dus steeds schaarser!

Deze schaarste is precies wat het aantrekkelijk maakt voor investeerders. Het monetaire beleid ligt vast in de broncode. Niemand kan zomaar extra bitcoins maken. Overheden, centrale banken en techbedrijven niet, maar ook de miners en investeerders niet.

Het aanbod van nieuwe bitcoins is nog minder gevoelig voor de vraag dan goud. Daar zullen de gouddelvers harder gaan werken en meer goud produceren als de koers hoger wordt. Als bitcoindelvers harder gaan werken dan zorgt dat niet voor meer nieuwe bitcoins, maar voor meer beveiliging van het netwerk.

'Bitcoin is het goud van de 21ste eeuw', schreef Tom Fitzpatrick, analist van Citi, in een recent rapport. Op basis van technische analyse bepaalde hij voor bitcoin een koersdoel van $318.000 in december 2021.

Nu centrale banken hebben aangekondigd de rente nog jarenlang laag te houden, en op zoek te gaan naar hogere inflatie, neemt de interesse in bitcoin toe. In het persbericht waarmee MicroStrategy de aankoop van bitcoin aankondigde stond het zo:

Bij het overwegen van verschillende soorten activa om in te investeren, zag MicroStrategy dat de bijzondere eigenschappen van Bitcoin niet alleen een redelijke afdekking tegen inflatie bieden, maar ook het vooruitzicht op een hoger rendement dan andere investeringen.

Dit verklaart ook waarom de koers nu zo snel stijgt. Iedereen die uit bitcoin wilde stappen heeft dat de afgelopen jaren kunnen doen. De vraag overstijgt het aanbod aan nieuwe bitcoins. Alleen al de bitcoinaankopen van bitcoinfonds Grayscale zijn ongeveer gelijk aan wat er in totaal aan nieuwe bitcoin in omloop werd gebracht. En dus stijgt de prijs.

Kinderschoenen

Bitcoin is een geldsysteem. Je kunt ermee betalen en sparen, waarbij de nadruk (nu nog) ligt op het sparen. Een volwassen geldsysteem dat aantrekkelijk is voor iedereen ligt nog zeker 5 tot 10 jaar in de toekomst. Eerst moet het sneller, goedkoper en gebruiksvriendelijker worden.

De eerste bladzijde in het kasboek van bitcoin werd op 3 januari 2009 ondertekend. Het bestaat dus zo'n 12 jaar en al die tijd verbeteren ontwikkelaars het netwerk en het protocol, en stellen hackers het op de proef.

Hoeveel mensen op dit moment bitcoin bezitten is onbekend. Begin 2020 schatte Glassnode dat er op z'n meest zo'n 23 miljoen entiteiten bitcoin bezitten, maar daar zitten ook grote exchanges bij met miljoenen gebruikers. Het lijkt ons veilig om in te schatten dat het aantal bitcoin-bezitters wereldwijd niet boven de 100 miljoen uitkomt, hooguit 1,5% van de wereldbevolking dus.

Bij een koers van $20.000 en 18,5 miljoen bitcoin in omloop is de totale marktwaarde van bitcoin $370 miljard. Dat is niet niets, maar ten opzichte van andere valuta en asset classes staat bitcoin nog in de kinderschoenen.

Vergelijk het met het internet van de jaren '90: anarchistisch, rauw, duur, traag. Het wilde westen. Ontoegankelijk ook. Zoekmachines kropen net uit hun ei en voor veel onderwerpen circuleerden lijsten met sites. Je moest ingewijd worden in een heel nieuwe wereld. Maar visionaire geesten zagen de belofte van een baanbrekende technologie die de wereld op z'n kop zou zetten.

Het jaar 2000 was het scharnierpunt. Met het barsten van de dotcom-zeepbel verdwenen de hype en de onrealistische verwachtingen. De rust ontstond om jarenlang te bouwen aan het internet dat we nu, 20 jaar later, kennen. Wikipedia, Facebook, Netflix, Spotify, Twitter en Airbnb werden opgericht. De smartphone werd uitgevonden. Glasvezel en 4G-netwerken werden aangelegd. En tegenwoordig kun je via internet het licht in je huis dimmen of de thermostaat bedienen.

Internet is niet meer weg te denken uit ons leven. Het is er gewoon, zoals stroom, water en zuurstof. Het is onderdeel geworden van de infrastructuur van de maatschappij.

Wordt bitcoin niet verboden?

De prettige eigenschappen van bitcoin zijn er voor iedereen, en dus ook voor criminelen. Met name het volgende is voor hen interessant:

• Transacties kunnen niet worden teruggedraaid
• Het is pseudoniem, adressen staan niet op naam
• Het is liquide en op veel plekken verhandelbaar

Het idee dat bitcoin hoofdzakelijk gebruikt werd door louche handelaren op de zwarte markt ligt intussen ver achter ons. Slechts een miniem deel van crimineel geld via bitcoin. Bitcoin is niet anoniem, en gespecialiseerde analisten (en de politie) kunnen de buit aardig volgen. Slechts 1,1% van de bitcointransacties is verbonden aan criminele activiteit.

De afgelopen drie jaar hebben wereldwijd tienduizenden programmeurs, ontwerpers, hackers, ondernemers, investeerders, journalisten, politici en economen gebouwd aan techniek, regelgeving en allerlei ondersteunende financiële diensten.

Deze ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat het voor professionele investeerders zoals bedrijven, fondsen en rijke personen toegestaan en aantrekkelijker is geworden om te investeren.

Zo is er in veel landen duidelijkheid gekomen over de wettelijke status van bitcoin. Zaken als toezicht, belasting en eigendom zijn vastgelegd. Sinds deze zomer mogen banken in de Verenigde Staten cryptovaluta bewaren voor hun klanten.

Toen Facebook in de zomer van 2019 de Libra aankondigde als nieuwe cryptomunt, stond de hele wereld op z'n kop. De Franse minister van financiën Bruno Le Maire noemde het uitgesloten dat de Libra een soevereine valuta wordt: 'It can't and it must not happen'.

In de Verenigde Staten moest Facebook-baas Mark Zuckerberg uitleg komen geven. Tijdens een urenlange hoorzitting werd hij ondervraagd door het congres. Bij bitcoin is er geen CEO die men op het matje kan roepen. Er is geen hoofdkantoor en geen beursnotering.

Het bestaan van bitcoin lijkt in toenemende mate door overheden, toezichthouders en internationale instanties zoals het IMF en de BIS als een gegeven te worden gezien. 'Het is er nu eenmaal en het is niet te stoppen', betoogde congreslid Patrick McHenry tijdens de Libra-hoorzittingen.

Het toekomstperspectief

Voor bitcoin believers is het vloeken in de kerk, maar het is helemaal niet zo vanzelfsprekend dat je in bitcoin zou moeten investeren. Kijk met de blik van de buitenstaander en je ziet allerlei gegronde bezwaren.

Dat toezichthouders met één pennenstreek bitcoin kunnen verbieden, of de regels zo streng maken dat dagelijks gebruik erg onpraktisch wordt en de drempel voor nieuwe geïnteresseerden torenhoog.

Dat we in de westerse wereld bitcoin eigenlijk helemaal niet nodig hebben, omdat we al een prima functionerend betalingssysteem hebben met instant payments en wellicht binnenkort digitaal centralebankgeld.

Dat het bakken met energie kost om het netwerk te beveiligen en wat krijg je er nou echt voor terug? Een traag, duur en niet-schaalbaar geldsysteem waar je nergens mee kunt betalen.

En dat zijn allemaal stuk voor stuk gewoon goede punten die je niet aan de kant kunt schuiven als dom of onzinnig. Het zijn betere punten dan de gebruikelijke clickbaits: 'Bedacht door nerds op hun zolderkamer, gebruikt door criminelen, volstrekt waardeloos, gebakken lucht, een piramidespel, een bubbel!'

De manieren waarop Bitcoin kan falen zijn talrijk en toch neemt het aantal investeerders jaar op jaar toe. Wat bezielt hen? We hebben de redenen die we zien verdeeld in drie perspectieven op een grootse toekomst, drie redenen waarom men nu in bitcoin investeert.

Ten eerste het ideële perspectief, waarbij bitcoin mensen beschermt tegen oprukkende surveillance en censuur door overheid en tech-bedrijven.

Ten tweede het financiële perspectief, waarbij bitcoin een optie is op het falen van het huidige geldsysteem, een gok met gigantische upside.

Ten derde het technologische perspectief, waarbij bitcoin hét wereldwijde digitale geldsysteem wordt, het internet voor waardeoverdracht.

Lees in dit artikel meer over deze perspectieven.

Op dit moment zien we dat met name het tweede perspectief voor veel nieuwe investeerders zorgt. Bitcoin als digitaal goud.

Door de schaarste is er een grote asymmetrie tussen wat je kunt verliezen (hoogstens je inleg) en wat je kunt winnen (een veelvoud van je inleg). Koersdoelen lopen uiteen van $100.000 tot $300.000 in 2021 tot ruim over $1.000.000 in de komende 5-10 jaar.

Waar we voorheen hoorden dat men twijfelde over het risico om bitcoin te bezitten, horen we nu mensen twijfelen over het risico om geen bitcoin te bezitten.

Meer lezen

Als je je verder wilt verdiepen in allerlei aspecten van bitcoin, dan zijn de volgende artikelen een goed startpunt.

Regulering
Over de wettelijke status (classificatie, eigendom, belasting), de vraag of het verboden wordt, en verschillen tussen landen.

Privacy
Het kasboek van bitcoin, de blockchain, is openbaar. Toch willen we zo veel mogelijk privacy voor de gebruikers. Wat zijn de afwegingen, mogelijkheden en ontwikkelingen?

Gebruiksvriendelijkheid
In de huidige vorm is bitcoin behoorlijk ingewikkeld en weinig vergevingsgezind als betaalmiddel. Wat moet er nog beter, en waar wordt al aan gewerkt?

Adoptiecurve
Pas een klein deeltje van de wereldbevolking bezit bitcoin. Wat staat er in de weg bij het doorlopen van de adoptiecurve?

Netwerkeffecten
Hoe meer mensen het gebruiken, hoe waardevoller die wordt. Dat geldt voor sociale media, mobiele telefoons en bitcoin. Over netwerkeffecten en opofferingskosten.

De bitcoin halving
Elke vier jaar halveert het aantal nieuwe bitcoins dat dagelijks in omloop wordt gebracht. Hoe werkt dit, en wat is het effect ervan op de beveiliging en prijs van bitcoin?

Bezwaren tegen bitcoin
Er zijn allerlei terechte bezwaren en problemen met bticoin. En ook een boel misverstanden en clickbaits. We zetten ze op een rijtje!

Energieverbruik
Bitcoinminers gebruiken veel stroom om het netwerk te beveiligen. Niet best voor de carbon footprint zou je zeggen, of valt daar iets op af te dingen?

Nul is het foute getal
Er zijn duizend meningen over Bitcoin. Het toekomstige wereldwijde geldsysteem. Het digitale goud. Waardeloos en over tien jaar bestaat het niet meer. Het zal worden ingehaald door een betere munt. Wat je ook vindt: nul is het foute getal.

Tot slot

Dit artikel is een bloemlezing uit het dossier over bitcoin. Daar vind je aanvullende artikelen en meer verwijzingen.

Houd je meer van luisteren? Check dan de podcast Satoshi Radio op YouTube of Spotify, of de samenvattingen van de afleveringen op onze site.