Wat is het nut van blockchaintechnologie?

Voordat we het nut van blockchaintechnologie onder de loep nemen, moeten we eerst vertellen wat we in dit artikel met deze term bedoelen.

Als we het over blockchain of blockchaintechnologie hebben, bedoelen we de technologie in de breedste zin. Het begint met een distributed ledger, zoals een blockchain of een DAG, en een consensusalgoritme. Maar ook smart contracts, de monetaire regels van een munt en de governance horen erbij.

We staan hier even bij stil omdat het aan elkaar rijgen van blokken data tot een blockchain op zichzelf niet revolutionair is. De kracht van blockchain ontstaat uit de combinatie van de verschillende ingrediënten. Als we het in dit artikel over blockchain hebben, dan bedoelen we deze technologie als geheel.

Blockchain is een nieuw computing platform, zoals mainframes, personal computer, cloud software en de smart phone dat ook waren. De PC gaf ons de spreadsheet. Cloud computing gaf ons Google Docs. En de smartphone gaf ons Instagram en Facebook dankzij de ingebouwde camera en gps.

Blockchain staat in allerlei opzichten nog in de kinderschoenen. Het is traag en moeilijk en onhandig. Maar het geeft ons iets wezenlijk nieuws, namelijk vertrouwen. Voor het eerst kunnen programmeurs "geld", "wetgeving" en "contracten" programmeren.

Dat vertrouwen is er vanwege de wiskundige eigenschappen van blockchain. Je hoeft geen mensen te vertrouwen, maar de wiskunde.

Je kunt geld programmeren zonder dat je mensen (banken, kopers, verkopers) hoeft te vertrouwen. Je kunt contracten programmeren zonder dat je mensen (notarissen, derde partijen) hoef te vertrouwen.

Blockchain is een procesveranderaar

Op dit moment zijn veel processen in de wereld obscuur en onveilig. De route die je geld aflegt als je betaalt. Hoe de uitkomst van een verkiezing tot stand komt. De manier waarop eieren in de supermarkt terechtkomen. Hoe je spijkerbroek in het rek is komen te hangen.

Obscuur, omdat niet zichtbaar is wat er precies gebeurt. Veel wordt (soms bewust) achter gesloten deuren gehouden. Het effect ervan is dat je de uitkomst van een proces als dubieus kunt ervaren. Het geeft je het gevoel dat je niet weet wat je ervan moet denken.

Onveilig, omdat gegevens centraal opgeslagen staan. Dat maakt het een interessant doelwit voor kwaadwillenden. Maar het heeft ook invloed op hoe robuust de data is. Gegevens kunnen worden aangepast of verwijderd zonder een spoor achter te laten. Censuur en fraude liggen op de loer.

Schematisch zou je het als volgt kunnen weergeven:

Het effect van obscure en onveilige processen is dat het zorgt voor wantrouwen. Iedereen houdt z'n eigen administratie bij en iedereen controleert elkaar. Als er een verschil van inzicht ontstaat zorgt het voor discussie, vertraging en kosten. Vaak is de macht ook geconcentreerd bij een paar grote partijen.

Blockchaintechnologie kan een proces veiliger en transparanter maken. Laten we eens kijken hoe dat werkt.

Veiliger

In een blockchain worden nooit gegevens gewijzigd of verwijderd, altijd alleen toegevoegd. Als de deelnemers van het netwerk samen hebben besloten dat bepaalde gegevens worden geaccepteerd, dan is dat binnen heel korte tijd definitief geworden, en kan het niet meer worden teruggedraaid of aangepast.

Die gegevens zijn door alle deelnemers te controleren, en staan ook gedecentraliseerd bij alle deelnemers opgeslagen. Er kan niet zomaar worden gesjoemeld. Het is daarmee een hele goede source of truth. Je kunt er vanuit gaan dat er niet gerommeld is met de gegevens die je bekijkt.

Transparanter

Als gegevens op een blockchain staan opgeslagen, zijn ze zichtbaar voor alle deelnemers die toegang hebben. Uiteraard kunnen toegangsregels per toepassing verschillen, maar de mogelijkheid dat alle deelnemers precies kunnen zien wat er is gebeurd, zonder dat er met die historie geknoeid is, maakt processen transparanter.

Het gevolg is dat een proces beter te inspecteren is. Zo kunnen fouten eerder opgespoord worden. Het is ook een manier om slecht gedrag te ontmoedigen. Er is geen black box meer waar een deelnemer ongezien kan sjoemelen. Sjoemelen kan nog, maar wel onder het oog van alle deelnemers.

Blockchain zorgt voor vertrouwen

Soms is de invoer van data geautomatiseerd. Er zijn dan helemaal geen mensen bij betrokken. Zo werkt Bitcoin bijvoorbeeld. Alle transacties en gegevens op het netwerk zijn volledig geautomatiseerd. Je kunt de historie volledig vertrouwen, simpelweg omdat er geen mensen bij betrokken zijn.

Veel processen zijn echter afhankelijk van (input van) mensen. Hiervoor geldt het principe "garbage in, garbage out". Puur het gebruik van een bepaalde opslagmethode gaat niet het probleem oplossen dat gegevens (moedwillig) foutief worden ingevoerd. Je kunt daarom niet stellen dat het gebruik van een blockchain als opslagmethode per definitie de datakwaliteit verbeterd.

Maar het gegeven dat er een gedeeld grootboek gebruikt wordt, die in realtime bijgewerkt wordt, en waarvan de gegevens achteraf voor anderen onherroepelijk zichtbaar zijn, kan in de praktijk een stimulans zijn voor deelnemers om gedrag te verbeteren. Het stimuleert betrokkenen bij het proces om de gegevens met aandacht en waarheidsgetrouw in te voeren.

Incorrecte of frauduleuze informatie wordt uiteindelijk zichtbaar, zeker voor deelnemers die zich herhaaldelijk schuldig maken aan het manipuleren van het proces. Op die manier kan blockchain bijdragen aan de integriteit van data binnen een proces, en daarmee het vertrouwen onder de deelnemers ervan.

Een zeer lezenswaardig artikel hierover komt van Michael J. Casey, auteur en werkzaam bij het Massachusetts Institute of Technology. Hierin gaat hij uitgebreid in op dit onderwerp, en legt uit waarom blockchaintechnologie een flinke stap vooruit is.

Integriteit

Het inbrengen van veiligheid, transparantie, en vertrouwen, leidt tot processen met verbeterde integriteit. Integriteit staat voor betrouwbaar, eerlijk, onbesproken, en onkreukbaar. Let wel, dat is geen switch die aan of uit staat. Een proces kan meer of minder integer worden. En blockchain als procesveranderaar kan ervoor zorgen dat binnen een proces stapsgewijs de integriteit wordt verhoogd.

Daar kunnen vele jaren overheen gaan. Processen en mensen veranderen met babystapjes. Intellectuelen die over deze materie nadenken, gaan uit van een periode van tientallen jaren.

Voor velen is het ultieme scenario is dat er processen ontstaan die volledig veilig en transparant zijn. Daar kan iedereen van nature zijn vertrouwen op stellen. Een hogere integriteit is haast onmogelijk.

Het meest bekende voorbeeld van een project dat zo'n proces probeert te faciliteren is bitcoin. Iedereen met een portemonnee beheert z'n eigen bankrekening. Een grote groep (ongerelateerde) miners valideren transacties en bewaken de veiligheid van het netwerk. Er is niemand die de inhoud van de grootboek kan manipuleren. Alles draait zelfstandig, en geen enkel persoon of bedrijf heeft er de absolute macht.

Machtsverschuiving

Deze machtsverschuiving van de individuele deelnemers naar het collectief van deelnemers is de basis van de revolutie die blockchain de komende decennia kan brengen.

Niet langer moet iedereen met iedereen afspraken maken omdat men elkaar niet vertrouwt of z'n eigen standaard het best vindt, maar er is een objectieve, externe standaard van hoe men samenwerkt of data uitwisselt.

Niet langer is het bezitten of afschermen van data een business model ten koste van anderen.

Niet langer is een hele industrie nodig die alleen maar bestaat omdat partijen elkaar en elkaars data niet kunnen vertrouwen. Banken, notarissen, juristen, accountants en auditors krijgen een kleinere rol.

Samenwerking gaat er heel anders uitzien. Niet langer moet een partij een overeenkomst sluiten met alle andere partijen in een markt. De partij sluit zich simpelweg aan op de veilige, transparante, vertrouwde source of truth in die markt - gebouwd op de blockchain.

Toetreden tot een markt wordt makkelijker, wat concurrentie en innovatie bevordert.

Kostenreductie

Nu je weet op welke manier blockchaintechnologie een bestaand proces kan transformeren, wordt het ook duidelijker waarom de kosten die ermee gemoeid zijn omlaag kunnen gaan.

Door het gebruik van smart contracts kunnen (soms complexe) administratieve processen automatisch uitgevoerd worden op basis van gegevens die beschikbaar komen op het blockchainnetwerk. Dat betekent dat er geen mensen meer aan te pas komen. Dat scheelt niet alleen in doorlooptijd en loonkosten, ook het aantal (menselijke) fouten gaat omlaag. En mocht er tóch iets aan de hand zijn, is het oplossen van een geschil eenvoudiger omdat processen beter inspecteerbaar zijn.

Sommige schakels in processen zijn vervangbaar, bijvoorbeeld omdat ze enkel verantwoordelijk zijn van de conversie van de ene naar de andere valuta. Omdat er een administratieve stap plaatsvindt die omwille van regelgeving nodig is. Of simpelweg om logistieke redenen. Door schakels er tussenuit te halen wordt het proces efficiënter, en gaan de kosten omlaag.

Als het proces (aanzienlijke) waardetransacties bevat, kunnen transactiekosten flink lager uitvallen dan nu het geval is. Banken verdienen nu flink aan transactiekosten van internationale betalingen.

In sommige domeinen heb je te maken met processen die gevoelig zijn voor fraude. Door het aantal bewegende delen in het proces te verkleinen en met één actueel grootboek te werken, wordt het makkelijker om fraude te detecteren, en lastiger fraude te plegen. Ook dat heeft een gunstig effect op de kosten.

Belangrijk om hierbij op te merken is dat dit het verlagen van kosten vooral een gevolg is van het veranderen van het proces. Dat processen veranderen, en het moment waarop, wordt wellicht beïnvloed door het momentum dat blockchain met zich meebrengt. Maar het is niet een direct gevolg van het opslaan van gegevens in blocks.

Een ander punt waar we rekening mee moeten houden, is dat er flinke investeringen gedaan moeten worden voordat kostenreductie bereikt wordt. Het is daarom nog maar de vraag in hoeverre het verminderen van kosten daadwerkelijk een krachtig argument is om over te gaan op blockchaintechnologie. Wat ons betreft is het op z'n best een gunstig bij-effect, maar zou het niet de primaire drijfveer moeten zijn.

En de hype dan?

Het is een eigenschap van een opkomende technologie. Een relatief kleine groep mensen is overtuigd van het succes ervan, en ziet overal mogelijkheden. Een relatief grote groep is terughoudend, en moet het nog maar zien. In de media polariseert het al snel tot voor- en tegenstanders.

In de praktijk kunnen we er niet omheen: blockchain wordt gehyped. Als alleskunner of oplosser van wereldproblemen. En als gevolg daarvan ontstaat er tegengeluid waaruit moet blijken dat het volstrekte onzin is.

De realiteit is dat blockchain deuren opent en een facilitator is van procesverandering. Er zijn bedrijven die dat inzien. Er wordt daarom mee geëxperimenteerd, en toepassingen worden ontdekt. Er wordt geleerd waar het wel en waar het niet nuttig voor is.

De realiteit is ook dat het een proces van misschien wel tientallen jaren is. Het is naïef om te denken dat allerlei processen die nu obscuur en onveilig zijn in één keer zodanig op de schop gaan dat ze volledig integer zijn geworden. Daar is het huidige systeem te complex voor. Blockchain kan ervoor zorgen dat dat systeem langzaam ontrafeld, een proces waar meerdere jaren overheen gaan, en waar toepassingen en experimenten die nu lopen aan bijdragen.

Dat het een blijvend fenomeen is die de gevestigde orde flink beïnvloedt, staat voor ons in ieder geval vast.